Otępienie nie oznacza tylko problemów z pamięcią. Zaburzenia zachowania w otępieniu to głównie niepokój, odpowiada on za 80% epizodów. Kto z bliskich nie doświadczył agresji chorego na chorobę Alzheimera? Zaburzenia zachowania to także krzyczenie, opór, pytanie ciągle o to samo. Senior może też chodzić bez celu, albo przeciwnie, być niechętny kontaktom, apatyczny. Ten wachlarz objawów rodziny opisują jako uciążliwy, utrudniający im funkcjonowanie. Można przypuszczać, że dla seniora z otępieniem jest równie męczący. Przybliżamy, jaka jest istota zaburzeń zachowania, w tym agresji u osób chorych na chorobę Alzheimera. Pokazujemy, jakie są jej, nieraz zaskakujące, przyczyny. Poznasz też, jak na wiele sposobów możesz sobie poradzić z zaburzeniami zachowania u swojego seniora. Tym samym przyniesiesz ulgę bliskiemu i sobie.
Zaburzenia zachowania w tym agresja chorego na chorobę Alzheimera – problem znany większości rodzin
Jeśli Twój bliski zachowuje się w trudny sposób, nie jesteś osamotniona . Zaburzenia zachowaniu w otępieniu łagodnym dotykają 2/3 seniorów, w ciężkim nawet 90%. Co to są za objawy?
Prawdopodobnie Twój bliski i Ty doświadczyłaś pobudzenia. Jak wygląda? Senior jest w wyraźnym lęku, porusza rękoma, nie może usiedzieć w miejscu, wędruje po mieszkaniu. Bliski ciągle sprawdza, gdzie jesteś, potrafi nie odstępować Cię na krok. “Kręci” się po domu, próbuje wychodzić.
Niezwykle przykrym objawem jest agresja u chorych na chorobę Alzheimera. Najczęściej jest ona słowna, rzadziej fizyczna, może to być niszczenie przedmiotów, czy krzyk. Wiedz, że przyczyną takich zachowań może być frustracja seniora wywołana przez chorobę. Może się za nią kryć psychoza, np. zwidywanie nierealnych postaci albo przekonanie, że coś bliskiemu zagraża.
Rzadziej Ty i senior możecie doświadczyć bezcelowego chodzenia, ciągłego pytania o to samo, uporu. Są to powtarzające się, można by powiedzieć bezsensowne, zachowania. Zawsze kryje się za tym jakaś przyczyna. O tym za chwilę.
Jednak zaburzenia zachowania to nie tylko zwiększona aktywność. Może być też odwrotnie. Senior staje się bierny, traci zainteresowanie swoimi hobby, odsuwa się od innych ludzi. Niekiedy pojawia się też egocentryzm, chory jest roszczeniowy, wszystko i wszystkich krytykuje.
Zapamiętaj: zaburzenia zachowania nie są złośliwością Twojego bliskiego. Chory nie ma złych intencji, nie jest złośliwy. Zaburzenia zachowania w otępieniu to objaw choroby, zmieniającego się, zanikającego mózgu.
Przyczyny niepokoju i agresji u chorych na chorobę Alzheimera, na które zwróć uwagę
Poważne na pierwszy rzut oka, niepokój i agresja u chorych na chorobę Alzheimera, mogą mieć “prozaiczną” przyczynę:
- ból, np. głowy, zęba,
- zaparcia, niezwykle częste u seniorów z chorobą Alzheimera,
- infekcja, np. przeziębienie, zapalenie pęcherza moczowego,
- głód lub pragnienie,
- uboczne działanie nowego leku,
- pogorszenie słuchu lub wzroku,
- źle dobrana proteza,
- telewizor. Objaw telewizora polega na tym, że chory odbiera obraz jako realny. Efektem jest niepokój i agresja.
Mogą to być też poważniejsze przyczyny fizyczne:
- problemy kardiologiczne,
- nadczynność tarczycy,
- ostre zaburzenia neurologiczne.
Zwróć też uwagę na przyczyny psychologiczne, emocjonalne agresji u chorych na chorobę Alzheimera.:
- przykre wydarzenia życiowe,
- nieporozumienie z seniorem,
- zmianę otoczenia,
- zmianę codziennych rytuałów.
Podsumowując tę część, wszelkie przyczyny niepsychiatryczne np. ból, zaparcia, infekcja i każdego rodzaju zmiany są niepożądane. Mogą być przyczyną zaburzeń zachowania, w tym agresji u bliskiego.
Oczywiście szereg schorzeń psychiatrycznych również prowadzi do zaburzeń zachowania w otępieniu: od zaburzeń snu, przez zaburzenia lękowe (np. fobie), depresję, po psychozy i zaburzenia świadomości. Przykładem tych ostatnich jest zespół zachodzącego słońca – senior około 16:00 zaczyna wędrować. Poza tym krzyczy i ma omamy (widzi bądź słyszy nieistniejące osoby).
Agresja u osób chorych na chorobę Alzheimera – lepiej zapobiegać, niż leczyć
Warto już w początkowych etapach choroby kierować się następującymi zasadami:
- ustal stały rytm dnia: snu, posiłków, spacerów, wszelkich aktywności,
- choć jest powolny, dawaj choremu zadania, nie wyręczaj go,
- upraszczaj zadania, najlepiej rozbij je na etapy. Tak jak przy przepisie na potrawę,
- unikaj pośpiechu w wykonywaniu zadania, czy pośpieszania chorego,
- jeśli czynności nie idą do przodu, udzielaj seniorowi prostych rad,
- popatrz, co seniora męczy. Dostosuj do tego zadania – nie może być ani za bardzo męczące, ani zbyt proste,
- staraj się nie okazywać złości, czy zdenerwowania.
Jeżeli zaburzenia zachowania już wystąpią, pamiętaj….
Agresja w chorobie Alzheimera – leczenie bez leków
Zwróćmy uwagę na to, że liczba przyczyn “niepsychiatrycznych” trudnych objawów, w tym agresji u osób chorych na chorobę Alzheimera przeważa nad psychiatrycznymi. To sprawia, że leczenie na ogół rozpoczyna się od metod niefarmakologicznych, czyli bez leków. Leki są niezbędne, gdy objawy są mocno nasilone, zagrażają życiu bądź zdrowiu seniora i jego otoczenia.
Oto obiecane sposoby na radzenie sobie bez leków z zaburzeniami zachowania w otępieniu:
- w razie potrzeby idź z seniorem do dentysty, optyka, czy audiologa,
- zachowaj regularność, np. w porze pobudki, posiłków, czy snu. Badania pokazują, że to działa.
- jeśli telewizor powoduje niepokój lub agresję, usuń go,
- muzykoterapia – to zarówno słuchanie muzyki, jak i śpiewanie piosenek z lat młodości. To też granie na instrumentach, głównie perkusyjnych. Muzykoterapia zmniejsza u seniora agresję, ale też objawy depresji. Zaskakuje również lepsza kondycja fizyczna chorego.
- zachęcanie do aktywności fizycznej, najlepiej wspólnej – od spaceru, przez gimnastykę, po taniec. Wysiłek fizyczny zapobiega zaparciom i upadkom (tak!).
- aromaterapia – wpuszczenie do domu zapachów, szczególnie lawendy i melisy w postaci olejków eterycznych. Dodaj je do kąpieli lub kremu.
- dotykanie, masaż przez kilka minut dziennie zmniejsza częstość niepokoju i krzyku. Ujmij bliskiego za rękę, pogłaszcz po włosach. Może to przynieść zaskakujące rezultaty,
- towarzystwo zwierząt redukuje stres i zaburzenia zachowania,
- fototerapia w godzinach porannych to dobry sposób na agresję,
- arteterapia, czyli leczenie sztuką. To zarówno malowanie, rysowanie kredkami, kolorowanie, lepienie, wydzieranie, jak i układanie klocków, czy tworzenie kolaży. Warto tu zadbać, żeby kredki i plastelina były z materiałów nietoksycznych. Niektórzy chorzy mogą je potraktować jako jedzenie.
- czytanie seniorowi dzienników, a w głębszym otępieniu codzienne podawanie daty, nazwy miejsca, w którym przebywa oraz imion współdomowników. Badania wykazują znaczącą poprawę, nie tylko łagodzenie zaburzeń zachowania, ale też pamięci.
- przywoływanie wspomnień z wcześniejszych okresów życia. To na przykład przeglądanie starych zdjęć, czy słuchanie płyt. Są to tak zwane “kotwice pamięci”. Metoda, uwaga, zmniejsza też napięcie u opiekunów,
- uczestnictwo seniora w terapii zajęciowej.
Ty jesteś równie ważna
Twoje uczestnictwo w grupie samopomocowej może być nieocenione. Warto dowiedzieć się czegoś więcej o chorobie i uzyskać wsparcie w trudnej sytuacji opieki nad chorym. Ale nie tylko. Takie spotkania pomogą Ci dokonać analizy przyczyn zachowań seniora. Członkowie innych rodzin podzielą się z Tobą sposobami radzenia sobie z trudnymi zachowaniami swoich bliskich. Dzięki temu łatwiej poradzisz sobie z agresją u chorego na Alzheimera.
Takie spotkania to nieraz pierwszy krok na drodze do wyzbycia się poczucia wstydu za chorobę seniora. Przekonasz się, że “nie tylko Ty tak masz”, tak się czujesz, masz taki problem”. Łatwiej będzie poprosić o pomoc i ją uzyskać.
W każdym większym mieście istnieją stowarzyszenia, które oferują tego rodzaju pomoc. Tu znajdziesz ich listę: https://www.alzheimer-polska.pl/organizacje/
Agresja w chorobie Alzheimera – leczenie farmakologiczne jest skuteczne
Nieraz psychiatra zaproponuje leki. Będą podstawą albo uzupełnieniem metod niefarmakologicznych opisanych powyżej.
Niekiedy wystarczy korekta dawki podstawowego leku na otępienie (rywastygminy, memantyny, donepezilu). Nieraz jednak trzeba będzie zastosować inny lek:
- przeciwpadaczkowy np karbamazepinę. Zmniejszy drażliwość,
- przeciwdepresyjny np sertralinę, trazodon. Podniesie z depresji, ustabilizuje sen,
- przeciwlękowy do krótkiego stosowania np lorazepam,
- przeciwpsychotyczny np tiaprid, risperidon.
Jak widzisz, jest ich cała gama, w sumie 20-30. Doświadczenie uczy, że pojedynczo, bądź w zestawach, mają dużą szansę znieść lub załagodzić objawy.
Nieraz pada pytanie: “czy lek bliski będzie musiał brać do końca życia?”. Nie, ponieważ trudne zachowania, w tym agresja chorego na chorobę Alzheimera pojawiają się czasowo. Po kilku miesiącach leczenia warto, pod okiem psychiatry, spróbować je stopniowo odstawić.
Niekiedy konieczny jest szpital np., gdy chory chce wychodzić przez okno, chwyta za ostre przedmioty. Kolejnym wskazaniem jest odmowa przyjmowania przez chorego pokarmów lub płynów. Wszystkie wynikają z sytuacji zagrożenia dla chorego i bliskich.
Przypomnijmy: zaburzenia zachowania, w tym agresja, nie są złośliwością Twojego bliskiego. To objaw choroby. Mogą być wynikiem ogólnego stanu zdrowia np. bólu, infekcji, czy zaparć. Bywają też efektem zmiany rytuałów (snu, spożywania posiłków). Nieraz to efekt trudnych wydarzeń życiowych, czy nieporozumień z Opiekunką. Trzeba i warto je leczyć. Lekami lub bez leków, a najlepiej równolegle. Zapamiętaj: przy agresji w chorobie Alzheimera leczenie jest dostępne i skuteczne.
A jeśli obawiasz się, że odziedziczyłaś skłonność do tej choroby po swoim krewnym, zajrzyj do naszego wpisu na temat zapobiegania chorobie Alzheimera.
